Όρια και κανόνες στα παιδιά. Είναι απαραίτητα;

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί μας είναι τόσο δύσκολο να πούμε «όχι»; Να αρνηθούμε κάτι σε μια φίλη μας, στο σύζυγό μας, στον προϊστάμενό μας, στο παιδί μας; Έχουμε μάθει να πιστεύουμε πως αν πούμε «όχι» θα δώσουμε την εντύπωση στον άλλο ότι τον απορρίπτουμε συνολικά ως άνθρωπο ή ότι θα γίνουμε εμείς δυσάρεστοι, οπότε και ο άλλος θα πάψει να μας αποδέχεται ή να μας αγαπά. Το «όχι», όμως, όταν λέγεται κατάλληλα, είναι εξίσου σημαντικό και απαραίτητο με το «ναι»,όταν και αυτό λέγεται κατάλληλα.

Ως γονείς, αναλαμβάνουμε το πολύ δύσκολο έργο να καλλιεργήσουμε τα παιδιά μας και να τα διδάξουμε πώς να συμμετέχουν στην κοινωνική ζωή και να προσαρμόζονται στους κοινωνικούς κανόνες.Αυτή η διαδικασία μπορεί, συχνά, να θυμίζει πεδίο μάχης και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της νηπιακής ηλικίας ( 2-5 ετών). Σε αυτήν την ηλικία, τα τρομερά μικρά μας, προσπαθούν να ανεξαρτητοποιηθούν από εμάς, ενώ συγχρόνως, έχουν απόλυτη ανάγκη την ασφάλεια που τους παρέχουμε.

Συνήθως, τα νήπια χαρακτηρίζονται από τις εκρήξεις θυμού, το πείσμα και την άρνηση. Όλα αυτά είναι απόλυτα φυσιολογικά! Η δυσκολία μας έγκειται στο πώς θα μάθουμε στα παιδιά να διαχειρίζονται τα αρνητικά συναισθήματά τους. Σε αυτήν την ηλικία, τα παιδιά δε μπορούν να διαχωρίσουν το πραγματικό από το φανταστικό. Η σκέψη τους είναι της μορφής «άσπρο ή μαύρο». Θεωρούν ότι οι γονείς τους έχουν μαγικές δυνάμεις και μπορούν να καταφέρουν τα πάντα ή να τα διορθώσουν όλα. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν,πως η πραγματικότητα που βιώνουν τα παιδιά είναι πολύ διαφορετική από τη δική μας.

Πώς, λοιπόν, να «εκπαιδεύσουμε» τα παιδιά μας, τα οποία, όμως, έχουν μία διαφορετική θεώρηση του κόσμου γύρω τους;Με ποιον τρόπο θα θέσουμε τα όρια ώστε να μην υπονομεύσουμε την αυτοπεποίθησή τους και θα τα οδηγήσουμε στην ανεξαρτησία;

Τα όρια είναι απαραίτητα για τα παιδιά, ακόμη και αν δυσανασχετούν, ώστε να μπορέσουν να νιώσουν ασφάλεια. Εάν ένα παιδί επιβάλλεται στο γονιό του και νιώθει πιο δυνατό από εκείνον, τότε θα οδηγηθεί στο φόβο. Ποιος, άραγε, θα μπορέσει να το προστατέψει; Ένα παιδί που νιώθει φοβισμένο και τρομοκρατημένο, είναι πιθανό να εκδηλώσει επιθετικότητα.Επιπλέον, όταν θέτουμε περιορισμούς βοηθούμε το παιδί να αναπτύξει τις δικές του δυνατότητες. Όταν προσπαθούμε να προφυλάξουμε το παιδί μας από κάθε λύπη,παρέχοντάς του τα πάντα σε υλικό και συναισθηματικό επίπεδο, τότε θα«δημιουργήσουμε» ένα αδύναμο πλάσμα.

Από την άλλη πλευρά, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στα όρια που θέτουμε, δεν απαγορεύουμε τα πάντα. Να θυμάστε πως το «όχι» είναι σημαντικό όταν λέγεται κατάλληλα. Οι βασικοί περιορισμοί αφορούν, φυσικά, στη σωματική ακεραιότητα και ασφάλεια τόσο του ίδιου του παιδιού όσο και της υπόλοιπης οικογένειας. Για παράδειγμα, δεν επιτρέπουμε να παίζει με τις πρίζες, τα μαχαίρια, τη φωτιά κ.λπ. Υπάρχουν, βέβαια και άλλοι κανόνες που δεν έχουν να κάνουν με τη σωματική ακεραιότητα αλλά τη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή.

Αρχικά, αποφασίστε και συμφωνείστε με το σύντροφό σας, ποιοι είναι οι κανόνες του δικού σας σπιτιού. Είναι σημαντικό να τους τηρείται και οι δύο, σε κάθε συνθήκη, χωρίς ο ένας να ακυρώνει τον άλλο. Ενημερώστε για τους κανόνες που έχετε θέσει, όποιον πρόκειται να συμμετάσχει στην ανατροφή του παιδιού σας (παππούδες, γιαγιάδες,νταντά κ.λπ.). Εξηγήστε τους πως πρόκειται για το καλό του παιδιού και δεν θα πρέπει να αποτελεί αφορμή να διαταραχθούν οι μεταξύ σας σχέσεις.

Προσπαθήστε να είστε σταθεροί στις αντιδράσεις σας, χωρίς βέβαια να οδηγηθείτε στον αυταρχισμό. Συχνά, η κούραση ή οι πολλές ώρες που βρισκόμαστε στη δουλειά, μας κάνουν πιο ευάλωτους και υποκύπτουμε σε κάποιες απαιτήσεις των παιδιών που υπό άλλες συνθήκες δεν θα επιτρέπαμε. Να είστε προετοιμασμένοι πως πρόσκαιρα, η συμπεριφορά του παιδιού σας θα επιδεινωθεί. Θα προσπαθήσει να σας «λυγήσει», να δοκιμάσει τα όρια. Να είστε σίγουροι, όμως, πως μακροπρόθεσμα θα προσαρμοστεί στους κανόνες. Πρέπει να είστε σίγουροι για ό,τι λέτε. Το παιδί θα αντιληφθεί και την παραμικρή αμφιβολία σας! Ενισχύστε τις «επιθυμητές» συμπεριφορές και προσπαθήστε να αγνοήσετε τις «μη επιθυμητές». Το ξύλο δεν έχει καμία θέση στην εκπαίδευση του παιδιού σας, έστω και «απαλά»!

Το παιδί σας (και είναι απόλυτα φυσιολογικό!) θα αντιδράσει στην προσπάθειά σας να του θέσετε όρια. Δώστε του χώρο και χρόνο να εκφράσει τα αρνητικά του συναισθήματα, όπως ο θυμός. Βοηθήστε το να τα αναγνωρίσει και να τα διαχειριστεί. Δείξτε του πως κάθε συναίσθημα είναι αποδεκτό. Δεν είναι κακό και απορριπτέο να θυμώνουμε ή να κλαίμε!

Το να θέσουμε όρια, βέβαια, δε σημαίνει ότι το παιδί μας πρέπει να ζει στη «Χώρα του Απαγορευμένου»! Αφήστε το να εξερευνήσει, να ανακαλύψει, να πειραματιστεί και να παίξει ελεύθερα,φροντίζοντας εσείς για την ασφάλειά του! Προσέξτε οι κανόνες και τα όρια που θέτετε να είναι ανάλογα της ηλικίας του. Να έχετε στο νου σας ότι, το παιδί σας θα σχηματίσει για τον εαυτό του την εικόνα που εσείς του δίνετε. Εάν, για παράδειγμα, σκαλίζει τις γλάστρες (και φυσικά γεμίζει παντού χώματα), μπορείτε να σκεφτείτε ότι πρόκειται για ένα κηπουρό, γεωπόνο ή για ένα ακατάστατο παιδί!Πώς θα αντιδρούσατε ανάλογα με τη θεώρησή σας; Σίγουρα τελείως διαφορετικά!

Από την άλλη, ως γονείς έχουμε να αντιμετωπίσουμε και τα αρνητικά σχόλια και την κριτική των γύρω μας. ΜΗ ΔΙΝΕΤΕ ΣΗΜΑΣΙΑ! Ακούστε τα σχόλια με κριτική σκέψη και έχετε στο νου σας πως καλός γονιός δεν είναι αυτός που του το αναγνωρίζει ο κοινωνικός του περίγυρος. Καλός γονιός είναι αυτός που το παιδί του γνωρίζει τι είναι η αγάπη, η στοργή και η ασφάλεια. Και φυσικά δεν υπάρχει τέλειος γονιός. Όλοι κάνουμε λάθη, αρκεί να μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε και να τα διορθώσουμε!

Αγωγιάτου Χριστίνα
Ψυχολόγος, Α.Π.Θ.
ag.christina@gmail.com